07-01-2018 21:45
Integracja sensoryczna
- to podświadomy proces zachodzący w mózgu (zachodzi bez udziału naszej świadomości, tak jak oddychanie)
- porządkuje informacje pobrane przez zmysły
- nadaje znaczenie temu, co jest doświadczane przez selekcję informacji i wybór tego, na czym mamy się skupić
- pozwala celowo działać i celowo reagować na sytuację, których doświadczamy
- tworzy fundament edukacji i zachowań społecznych
Dzięki działaniu zmysłów nasz organizm odbiera bodźce z otoczenia oraz z naszego ciała. Informacje te są przekazywane do mózgu, gdzie następuje ich segregowanie, selekcjonowanie, porządkowanie, łączenie z innymi informacjami, interpretowanie. Wszystko po to, aby nasz organizm umiał odpowiednio reagować na wymogi i zmiany w środowisku w stosunku do naszego ciała.
Prawidłowo rozwinięte procesy sensoryczne mają związek z wieloma aspektami funkcjonowania człowieka. Wpływają i łączą się z rozwojem motorycznym, równowagą, koordynacją wzrokową i ruchową, ogólną sprawnością fizyczną, motoryką małą, sprawnością manualną. Są też powiązane z takimi ważnymi obszarami, jak: zachowanie, emocje, uczenie się, mowa, koncentracja i utrzymanie uwagi, wiedza, pamięć, samoocena.
Wszystkie informacje odbierane ze świata docierają do naszego mózgu poprzez zmysły.
Postrzeganie zmysłowe jest podstawą tworzenia obrazu rzeczywistości.
Nasze zmysły nie działają w izolacji, współdziałają ze sobą, wpływają na siebie i pomagają sobie nawzajem.
Najwcześniej rozwijają się tzw. systemy bazowe: przedsionkowy, proprioceptywny, dotykowy; stanowią one podstawę do prawidłowego rozwoju słuchu i wzroku.
I System dotykowy to najważniejszy system sensoryczy.
Dziecko zaraz po urodzeniu oraz w pierwszym okresie życia potrzebuje przede wszystkim bezpośredniego fizycznego kontaktu z matką. Dotyk matki uspakaja je i zapewnia poczucie bezpieczeństwa. Zmysł dotyku jest pierwotnym narzędziem komunikacji pomiędzy dzieckiem a światem zewnętrznym, podstawowym sposobem poznawania świata. Dotyk ma ogromne znaczenie, między innymi dlatego, że skóra, w której znajdują się receptory czuciowe, zajmuje największy obszar, stanowiący barierę ochronną naszego organizmu. Oddziela nasze wnętrze od świata zewnętrznego.
Charakterystyczne objawy zaburzeń czucia powierzchniowego
1. Nadwrażliwość
- postawa wycofująca, niechęć do fizycznego kontaktu z rówieśnikami
- unikanie manipulacji w obrębie głowy, twarzy, i jamy ustnej
- nadruchliwość i zaburzenia koncentracji uwagi
- nietolerancja obcisłych ubrań, potrzeba noszenia obszernych
- niechęć do noszenia nowych ubrań
- niechęć do zdejmowania butów
- silna potrzeba bycia ubranym od stóp do głów
- skrajna niechęć do metek w ubraniach
- niechęć do obcinania paznokci
- unikanie dłuższego posługiwania się rękoma przy różnorodnych czynnościach
- nietolerancja określonych konsystencji potraw, temperatury i smaku, trudności z gryzieniem i żuciem
- nietolerancja na dotyk szczoteczki do zębów
- unikanie lepienia, malowania palcami i zabaw w piasku
- trzymanie przyborów do rysowania opuszkami palców
- unikanie tłumu lub zbytniej bliskości ludzi koło siebie
2. Podwrażliwość
- pocieranie, głaskanie, skubanie różnych partii ciała-
- dotykanie różnych powierzchni, ocieranie się o ściany
- pocieranie różnymi materiałami partii ciała
- szukanie cieplnych wrażeń
- chodzenie nago, tendencja do rozbierania się
- chodzenia na bosaka, ściąganie obuwia
- rozdrapywanie ran
II Układ proprioceptywny jest kolejnym ważnym systemem sensorycznym. Umożliwia odbieranie bodźców związanych z uciskiem, rozciąganiem, ustawieniem i ruchem ciała wobec siebie. Prawidłowa integracja w obrębie tego układu jest niezbędna do dobrego rozwoju odruchów, planowania i prowadzenia ruchu, regulacji napięcia mięśniowego i koordynacji pracy mięśni. Odpowiada za poczucie cielesności, odczuwanie ciężaru ciała i poszczególnych części ciała w przestrzeni. Koordynuje on odruchy prostowania i równowagi, odpowiada za poruszanie poszczególnymi częściami ciała bez kontroli wzroku oraz za swobodne wykonywanie ruchów precyzyjnych.
Zaburzenia proprioceptywne mogą objawiać się następującymi zachowaniami
- niekontrolowanymi, chaotycznymi ruchami
- dużą ilością ruchów mimowolnych
- ściskaniem ołówka podczas pisania
- trzymaniem w dłoni zabawek, przedmiotów
- nieumiejętnym podskakiwaniem
- ogólną niezgrabnością ruchową
- zgrzytaniem zębami, gryzieniem
- mocnym przytulaniem, wciskaniem w osobę
- chodzeniem na palcach
- trzepotaniem rękoma
III Układ przedsionkowy - zmysł równowagi jest odpowiedzialny za nasze relacje z grawitacją i ma ogromne znaczenie dla rozwoju i uczenia się. Zmysł równowagi dostarcza mózgowi informacji dotyczących pozycji ciała w przestrzeni, co pozwala czuć się bezpiecznie w polu grawitacyjnym, mieć świadomość i orientację kierunku. Dzięki zmysłowi równowagi rozróżniamy prawą i lewą stronę, górę i dół, rozróżniamy kierunki świata i mamy informacje o stosunkach przestrzennych pomiędzy nami i otoczeniem. Jest on ściśle związany z wszelkimi układami sensorycznymi w naszym organizmie i ma swój udział w utrzymywaniu właściwego napięcia mięśniowego i właściwej postury ciała, pozwala odczuwać i koordynować ruchy całego ciała.
Objawy dysfunkcji o charakterze
1. Podwrażliwości przedsionkowej
- nadmierna potrzeba ruchu obrotowego
- obniżone napięcie mięśniowe w obrębie ciała i aparatu mowy
- utrzymywanie nieprawidłowej postawy ciała (np. częste potykanie)
- słabe utrzymywanie równowagi
- nadmierne napięcie w kończynach
- trudność przyjęcia prawidłowej pozycji ciała do wykonania aktywności ruchowej
- słaba współpraca w zakresie obu stron ciała
- słaby obiór i przetwarzanie bodźców wzrokowych i słuchowych
2. Nadwrażliwości przedsionkowej
- lęk przed oderwaniem stóp od podłoża
- szuranie nogami
- choroba lokomocyjna
- lęk przed ruchem obrotowym i ruchem w tył
- strach przed upadkiem lub wysokością
- unikanie pozycji głową w dół
- niechęć do huśtawek, karuzeli, zabaw na trampolinie
- niechęć do zeskakiwania, wspinania się, chodzenia po murkach czy krawężnikach
- problem z oceną odległości
- trzymanie się poręczy podczas wchodzenia (schodzenia) na schody
Dysfunkcja integracji sensorycznej jest przyczyną wielu podstawowych trudności związanych z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Wpływa na zachowanie, komunikację, odżywianie i sen. Żadne dziecko nie chce doświadczać negatywnych konsekwencji swojego tak zwanego złego zachowania, zwłaszcza jeżeli jest poza jego kontrolą i wynika z dysfunkcyjnego sposobu komunikacji między zmysłami a mózgiem. Dlatego bardzo ważna jest regulacja nadmiernie lub niedostatecznie aktywowanych zmysłów.
Podczas terapii dziecko jest stymulowane w sposób kontrolowany, zorganizowany i celowy. Pozwalam dziecku samodzielnie kierować działaniami i inicjować akcję w otoczeniu, odczytuję i ufam werbalnym i niewerbalnym sygnałom płynącym od dziecka i jednocześnie manipuluję otoczeniem w taki sposób, aby dostarczyć dziecku pożądanych bodźców, nie narzucając mu ich.
autor: Emilia Focht terapeuta Integracjie Sensorycznej
